Ευρωπαϊκό ψυχόδραμα, του Κώστα Βεργόπουλου

Πηγή: tvxsteam, 13/03/2011

Νέος κύκλος υποβαθμίσεων ενεργοποιείται από τους διεθνείς αξιολογικούς οίκους: τα σπρεντ εκτινάσσονται και πάλι, το ευρώ ολισθαίνει, η φερεγγυότητα της ευρωζώνης αμφισβητείται.

Με την κοινή γαλλογερμανική δήλωση της 4ης Φεβρουαρίου, τα πράγματα όσον αφορά την ευρωπαϊκή κρίση δημόσιου χρέους έδειχναν να ηρεμούν, με την ιδέα ότι η φερεγγυότητα των κρατικών χρεών εξασφαλιζόταν με ευρωπαϊκό μηχανισμό.

Αρκεσε το προτεινόμενο από τη Μέρκελ Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας, για να ξανανεβούν η ένταση μεταξύ Ευρωπαίων εταίρων και ο κερδοσκοπικός πυρετός. Εάν σήμερα η ευρωπαϊκή σταθερότητα και το ευρώ δοκιμάζονται, αυτό οφείλεται περισσότερο στον αδιευκρίνιστο, ευμετάβλητο και αντιφατικό χαρακτήρα των γερμανικών προτάσεων για τη διάσωση της ευρωζώνης από τα δημόσια χρέη, παρά στη βαρύτητα των χρεών καθαυτά.

Το δημόσιο χρέος της ευρωζώνης είναι σήμερα όσο περίπου και της Αμερικής, 95% του ΑΕΠ. Ομως, ενώ από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού καταβάλλονται σοβαρές προσπάθειες για την αντιμετώπισή του, στην Ευρώπη επικρατούν σύγχυση, πανικός, λήψη μέτρων, που επιδεινώνουν το πρόβλημα, καθιστώντας το ανεπίλυτο. Σύμφωνα με τον Ιταλό καθηγητή του Κολεγίου της Ευρώπης Στέφανο Μικόσι, «η Ευρώπη χρειάζεται όχι οικονομολόγο, αλλά ψυχίατρο».

Ο Βέλγος καθηγητής στην Οξφόρδη Πολ Ντεγκρό τονίζει: «Το προτεινόμενο από τη Γερμανία Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας είναι γελοίο: δεν προωθεί το συντονισμό μεταξύ των κρατών-μελών. Η παράταση των ηλικιακών ορίων για συνταξιοδότηση και η αποσύνδεση μισθών από τον πληθωρισμό ελάχιστη σχέση έχουν με την κρίση δημόσιου δανεισμού. Η συνταγματική απαγόρευση των δημόσιων ελλειμμάτων ανταποκρίνεται μόνο στην πολιτική της Μέρκελ έναντι των ψηφοφόρων της».(1)

Ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζιουλάνο Αμάτο υπογραμμίζει: Οσο υψηλό και αν είναι το χρέος, μοναδικός τρόπος αντιμετώπισής του παραμένει, σε κάθε περίπτωση, η επιτάχυνση της ανάπτυξης του εθνικού εισοδήματος.(2) Το αμερικανικό κράτος δανείζεται σε δολάρια, το βρετανικό σε στερλίνες, το ιαπωνικό σε γεν, τα ευρωπαϊκά σε ευρώ. Ομως, τα τρία πρώτα κράτη δανείζονται όσο χρήμα επιθυμούν από τις αντίστοιχες κεντρικές τράπεζές τους, ενώ τα ευρωπαϊκά στερούνται αυτή τη δυνατότητα, εξαναγκαζόμενα να καταφεύγουν στις αγορές χρήματος ως ιδιώτες. Με τις ευρωπαϊκές συνθήκες, τα κράτη της ευρωζώνης έχουν στερηθεί την εθνική κυριαρχία, αλλά και την ευρωπαϊκή, εφ'όσον δεν μπορούν να δανείζονται ούτε από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Το προτεινόμενο Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας πηγαίνει μακρύτερα και από τις ισχύουσες ευρωπαϊκές συνθήκες. Ενώ ενθαρρύνεται η διάσωση των ιδιωτικών τραπεζών από τα κράτη με δημόσιο χρήμα, δηλαδή με χρήμα των φορολογουμένων, από την άλλη πλευρά απαγορεύεται η διάσωση των ευρωπαϊκών κρατών με μηχανισμούς αλληλεγγύης μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων. Οι φωτιές στα χρηματιστήρια ανάβουν όχι όταν τα ευρωπαϊκά δημόσια χρέη είναι υψηλά, αλλά όταν ο πρόεδρος της ΕΚΤ δηλώσει ότι παύει να αγοράζει ομόλογα δημόσιου χρέους των κρατών-μελών ή ότι θα αυξήσει τα επιτόκια λόγω πληθωριστικών προσδοκιών. Εάν δηλώσει το αντίθετο, τα πράγματα ηρεμούν.

Το άκρον άωτον της ευρωπαϊκής τραγωδίας επιτυγχάνεται όταν η Κίνα προσφέρεται να αγοράσει με κινεζικό δημόσιο χρήμα ομόλογα των ευρωπαϊκών κρατών. Οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες απορρίπτουν τις αγορές τίτλων δημόσιου χρέους της ευρωζώνης από τρίτες χώρες, ενώ ταυτόχρονα τις απαγορεύουν, ακόμη και με τους μηχανισμούς της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, παρ' όλο που έτσι αποσταθεροποιούν τόσο το ευρώ όσο και την ευρωπαϊκή οικονομία στο σύνολό της. Ισως ο ευρω-ψυχίατρος δεν αρκεί και χρειάζεται ψυχαναλυτής. Επί του παρόντος οι ευρωπαϊκές επιλογές εμπνέουν τον καγχασμό των τρίτων.

Ο Μπάρι Αϊκενγκριν από το Μπέρκλεϊ επισημαίνει στη Μέρκελ ότι, αντί να παίζει τη σκληρή προκειμένου να γίνει αρεστή στο Γερμανό φορολογούμενο, θα μπορούσε τουλάχιστον να τον πείσει ότι διασώζοντας τις οφειλέτριες χώρες της ευρωζώνης, διασώζει επίσης μέσω αυτών, σε τελική ανάλυση, τις ιδιωτικές γερμανικές τράπεζες, που έχουν τοποθετήσει εκεί τα χρήματά του.(3) Στην ουσία, διευκρινίζει ο ίδιος, η κρίση του ευρώ προέρχεται κατά κύριο λόγο από την αύξουσα επισφάλεια των ευρωπαϊκών τραπεζών.

Τα κρατικά χρέη αποτελούν ταυτόχρονα επισφαλείς πιστώσεις για τις ιδιωτικές τράπεζες, που έχουν δανείσει τα κράτη της ευρωζώνης. Κάθε άρνηση διάσωσης των κρατικών δανειοληπτών επιδεινώνει τη θέση των ιδιωτών δανειοδοτών. Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία: μικρές χώρες, με σχετικά μικρό χρέος στην ευρωζώνη, όμως εάν αφήνονται αβοήθητες στις αγορές, τότε πλήττονται οι γερμανικές τράπεζες, κατά πολύ μεγαλύτερες.

1. Βλ. συνέντευξη του Πολ Ντεγκρό στην πορτογαλική εφημερίδα Jornal de Negocios, 14 Φεβρουαρίου 2011.

2. Βλ. G. ΑΜΑΤΟ et.al. Α New Political Deal for Eurozone Sustainable Growth, VoxEu 2010.
3. Βλ Der Spiegel, 2 Μαρτίου 2011.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία