Στέφανος Τζουμάκας: ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ 1989.Ενα επικαιρο κειμενο που το δημοσίευσα 35 χρονια πριν. Για την εγκαταλειψη των αρχών και για τις συνέπειες.

Η εξέγερση του Νοέμβρη ήταν επέμβαση της νεολαίας και των δημοκρατικών πολιτών της Αθήνας, στην τότε απόπειρα της χούντας να επιβάλλει ως κορμό της πολιτικής ζωής το Στρατό, ένα μοντέλο αμερικανόπνευστο που το βλέπουμε σήμερα στην Τουρκία και αλλού. 

 

Καθοριστικό ρόλο έπαιξαν: η μεγάλη πείρα της νεολαίας από τις καταλήψεις της νομικής το Φλεβάρη και Μάρτη του ’73, η δυσαρέσκεια μεγάλου μέρους του λαού της Αθήνας από τις διώξεις της χούντας, η οπερέτα της κυβέρνησης Μαρκεζίνη, οι εσωτερικές έριδες της χούντας και η συνειδητοποίηση από μέρους μας (του φοιτητικού κινήματος) πώς η αναμέτρηση είναι η λύση.

 

Κυριάρχησε ο πατριωτισμός, η λογική της θυσίας για τα ιδανικά της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας.

Το Πολυτεχνείο ήταν η έκρηξη της άμεσης Δημοκρατίας. Οι φοιτητές και οι εργαζόμενοι δεν ήταν οπαδοί μιας πολιτικής ζωής τύπου 1989. Πήραν την υπόθεση στα χέρια τους γιατί τους αφορούσε η εξέλιξη.

 

Σφυρηλατήθηκε η λαϊκή ενότητα προς μια ριζοσπαστική και ανατρεπτική κατεύθυνση κατά της χούντας. Τον χαρακτήρα του αγώνα τον καθόρισαν αγωνιστές παρά τις αρκετές και σημαντικές διαφορές τους.

 

Η αιματηρή καταστολή ήταν το αδιέξοδο της χούντας και όχι δικό μας. Εμείς αποκαταστήσαμε εκεί την ώρα της αναμέτρησης τον πολιτισμό μας, το φρόνημα, τα ιδανικά ενός λαού με ιστορία αγώνων για την ανεξαρτησία και τις ελευθερίες του.

 

Η χούντα είχε οδηγήσει σε εξανδραποδισμό και σε υποταγή πολλούς έλληνες, αλλά δεν μπόρεσε να αποκτήσει λαϊκή βάση. Και οι υποταγμένοι ήταν παθητικά αντίθετοι με τους στρατοκράτες.

 

Το καθεστώς της χούντας, της «έκτακτης ανάγκης» εξέφρασε με τον πιο ανάγλυφο τρόπο την κρίση του αναχρονιστικού πολιτικού συστήματος της Ελλάδας, τον εξαρτημένο χαρακτήρα, την έλλειψη ηγετικών πολιτικών ομάδων και αντίστοιχων κομμάτων με στρατηγική και πρόγραμμα για την έξοδο από την κρίση και τη θετική πορεία της χώρας πριν το 1967. Εξέφρασε ακόμη και την κρίση προτύπων και αξιών και τέλος την ανοχή και την αδυναμία του δημοκρατικού κινήματος να απομονώσει τα φασιστικά στοιχεία και τις επιδιώξεις τους, στο κόμμα της δεξιάς, στο στρατό, στη διοίκηση, στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.

 

Από το περιεχόμενο και με τον τρόπο που έγινε ο αγώνας κατά της χούντας με αποκορύφωμα την προδοσία της Κύπρου επηρεάστηκαν καθοριστικά οι μέχρι και τώρα εξελίξεις στην Ελλάδα.

 

Δύο ήταν οι βασικές γραμμές. Η μία η αντίσταση κατά της χούντας μέχρι την ανατροπή της, αλλά και του καθεστώτος που γέννησε την χούντα. Ήταν η γραμμή της ρήξης με το παρελθόν. Ήταν η γραμμή των αγωνιστών. Ήταν η προοδευτική γραμμή.

 

Η άλλη ήταν η γραμμή της αντίθεσης, της αντιπολίτευσης στη χούντα. Ήταν η γραμμή πολλών παλαιών αλλά και νέων πολιτικών. Ήταν η συντηρητική γραμμή.

 

Το 1974 η μεταπολίτευση έγινε σε βάρος του αγώνα του Πολυτεχνείου για εθνική ανεξαρτησία και ουσιαστική δημοκρατία. Ο συσχετισμός των δυνάμεων συγκροτήθηκε υπέρ της συντηρητικής κατεύθυνσης. Άλλοι πήγαν εξορία, άλλοι στα βασανιστήρια και τις φυλακές και ο Καραμανλής «έφερε τη Δημοκρατία από το Παρίσι».

 

Μέχρι το 1981 οι σοσιαλιστές έκαναν αγώνες για να αλλάξει το σύστημα που γεννά την εξάρτηση, τις ανισότητες, τον αυταρχισμό και τη συντηρητική πολιτική. Τελικά, ο αγώνας μετατράπηκε κύρια σε έλεγχο και αξιοποίηση του κράτους, σε πόλεμο κύρια ενάντια στη δεξιά παράταξη, δηλαδή ενάντια στην ΕΚΦΡΑΣΗ του συστήματος, και όχι ενάντια στο ΙΔΙΟ το σύστημα. Τα δύο τελευταία χρόνια η χώρα δεν συζητά εθνικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς, πολιτιστικούς στόχους. 

 

Βρισκόμαστε σε μια πολιτική κρίση που κύρια έκφραση της είναι οι πολιτικοί ως κατήγοροι, ως κατηγορούμενοι και ως συνήγοροι. Η ενασχόληση με το παρελθόν είναι αυτό που κυριαρχεί. Οι αποφάσεις που έπρεπε να παρθούν ίσως τη δεκαετία του ’70 ακόμη περιμένουν τους υπεύθυνους.

 

Σήμερα θα έπρεπε 16 χρόνια μετά το Πολυτεχνείο να κρίνεται νέα φάση για τη χώρα. Να κρίνονται προγράμματα και σχέδια για την επόμενη δεκαετία. Η αξιοπιστία των πολιτικών που έχει τρωθεί και η συμμετοχή των πολιτών, ο λαϊκός και κοινωνικός έλεγχος, η λαϊκή κυριαρχία.

 

Σήμερα 16 χρόνια μετά το Πολυτεχνείο θα έπρεπε να σταματήσει η λυσσαλέα μάχη για την κατάληψη του κράτους από πολιτικές και κοινωνικές ομάδες όχι τόσο για τον εθνικό σχεδιασμό, για την παραγωγή, για την διανομή, την εκπαίδευση, την ενημέρωση, τις επικοινωνίες, τον πολιτισμό, το περιβάλλον αλλά κύρια για την λαφυραγώγηση του.

 

Σήμερα 16 χρόνια μετά το Πολυτεχνείο θα έπρεπε να σταματήσει η λυσσαλέα μάχη για την κατάληψη αξιωμάτων μέσα από την ασταμάτητη καταδημαγώγηση σε βάρος των πολιτών γεμίζοντας αυταπάτες και απάτες και σε βάρος της πολιτικής μεταφέροντας την σε χώρους με επιδιώξεις έξω από εθνικούς και κοινωνικούς στόχους.

 

Σήμερα 16 χρόνια μετά το Πολυτεχνείο οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης θα έπρεπε να απομονώνουν με κάθε τρόπο όσους στο χώρο της πολιτικής καλλιεργούν τον καιροσκοπισμό, την ιδιοτέλεια, την ανοχή, την έλλειψη παρρησίας και τον φανατισμό. Να ενισχύσουν την πολιτική των αρχών, την αντιπαράθεση ιδεών και θέσεων και όχι προσώπων, αντιλήψεων και όχι μηχανισμών, προτάσεων και όχι επιθέσεων, διαλόγου και όχι παρασκηνίων. Να αναγνωρίσουν το δικαίωμα της διαφωνίας και την ισορροπία ανάμεσα στα δικαιώματα της πλειοψηφίας και της μειοψηφίας.

 

Στο Πολυτεχνείο διαμορφώθηκε ένα κίνημα βάσης. Μετά το 1974 ανέδειξε παρατάξεις, ανέδειξε κόμματα με στρατηγική και προγράμματα, τα κόμματα ανέδειξαν μηχανισμούς, οι μηχανισμοί ανέδειξαν πρόσωπα.

 

Σήμερα τα κόμματα πρέπει να ξανασυνδεθούν με τις κοινωνικές δυνάμεις, με τους πολίτες, με πολιτικές συμφωνίες, με πληροφόρηση και δημοκρατικές αποφάσεις.

 

Σήμερα τα πολιτικά πρόσωπα των κομμάτων πρέπει να πάψουν να παίζουν ρόλους, να πάψουν να χειρίζονται υποθέσεις, να πάψουν να εφαρμόζουν πολιτικές του μέσου όρου και της ισορροπίας προσώπων και να πάρουν πρωτοβουλίες, να συμβάλλουν για μια πολιτική έξω από τα σημερινά εκφυλιστικά φαινόμενα και το τέλμα. Για τον δημοκρατικό εκσυγχρονισμό της χώρας και του πολιτικού μας συστήματος, για κανόνες ενάντια στις αυθαιρεσίες, στην παραγωγή, στην κοινωνία στους θεσμούς.

Για να μην είναι η πολιτική μόνο θέμα αξιοποίησης κάποιου έργου μέσα από ένα πρόγραμμα στο κράτος ως δήθεν προσωπικό έργο. Για να μην είναι η πολιτική μόνο θέμα του STAR SYSTEM και του πολιτικού MARKETING.

 

Για να μην κινούνται τα νήματα από τα παρασκήνια και τα περιβάλλοντα. Για να μην δρομολογούνται οι εξελίξεις και οι πρωτοβουλίες σε γραφεία εκδοτών εφημερίδων, ιδιοκτητών ραδιοφώνων και t.v., επιχειρηματιών και πρεσβειών.

 

Για να μην έχουμε τα γραφικά αλλά και εκφυλιστικά φαινόμενα όταν ορισμένοι εκδότες και ιδιοκτήτες ραδιοφώνων να έχουν οπαδούς. Σήμερα! Στην Ελλάδα! 10 χρόνια πριν το 2000! Οπαδούς ανήμπορους, αφελείς και φανατισμένους, ανθρώπους του καθημερινού μόχθου που άλλοι τους ντοπάρουν εδώ και πολύ καιρό άλλοι τους εκμαυλίζουν και άλλοι τους λοιδορούν.

 

Ανθρώπους που έχασαν την εμπιστοσύνη τους: στις ιδέες τους, σε πολιτικά πρόσωπα και κόμματα. Πολλοί ήδη έχουν μπει στο φασιστικό πειρασμό του «σκοπού που αγιάζει τα μέσα» και ήδη επανεμφανίζονται δεξιές νοοτροπίες που θέλουν να επιβάλλουν πως πρέπει να αναγνωρίσουμε την αναγκαιότητα για αποσιώπηση ή και για κοινωνική και πολιτική αποδοχή αντιδεοντολογικών και παράνομων δραστηριοτήτων πολιτικών προσώπων για το «καλό των παρατάξεων». Και όλα αυτά σε ένα σκηνικό κατασυκοφάντησης και επιχείρησης εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων.

 

Ωστόσο, αυτός ο ΣΩΛΗΝΑΣ δεν μπορεί να αντέξει για καιρό. Ελπίδα είναι οι κοινωνικές δυνάμεις, οι πολίτες, η νεολαία. Για να ευοδωθούν κριτήρια και αξίες.

• Για να έλθει η πολιτική στο προσκήνιο
• Για να έρθουν οι πολίτες στο προσκήνιο
• Για να ξαναμπεί η νεολαία στην πολιτική, γιατί η χώρα χρειάζεται έμπνευση και ανανέωση.

Γιατί στη δεκαετία που έρχεται σίγουρα θα έχει ανατραπεί το σημερινό πολιτικό σκηνικό, για να προχωρήσει η χώρα με συνολικές συμφωνίες (πολιτικές, προγραμματικές, κοινωνικές) πάνω στο έδαφος της πραγματικότητας.

 

Υστερόγραφο: Αυτές τις μέρες η κρίση ιδεών, συστημάτων, γεωπολιτικών στρατηγικών, σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, ανατολικά και δυτικά παίρνει τη μορφή χιονοστιβάδας. Το λιγότερο που θα έκανε ο καθένας από τους ανθρώπους της «πρώτης γραμμής» του ’73 είναι η αυτοκριτική.

Οι εκπρόσωποι των γενιών του «πολιτικού χειμώνα» στην Ελλάδα (δικτατορία Μεταξά, Κατοχή, Εμφύλιος, Μετεμφυλιακό κράτος, βία και νοθεία, πολιτικές δολοφονίες, αποστασία, δικτατορία) προετοιμάζονται να παραδώσουν την σκυτάλη στους πολιτικούς της δεκαετίας για το 2000.

 

Για τις εξελίξεις στις αυτοδυναμίες της μεταπολίτευσης οι ‘άνθρωποι της εξέγερσης έχουμε τις ευθύνες μας.

Γιατί ορισμένοι από εμάς πέρασαν στην αντίπερα όχθη και το λιγότερο βέβαια που σεβάστηκαν ήταν η μνήμη των νεκρών, τα ιδανικά της θυσίας.

 

Πάρα πολλοί από εμάς. Ενταχθήκαμε στους μηχανισμούς και συμβάλαμε με την ανοχή μας σε μια στρεβλή θεωρία για το «καλό» της χώρας, του κόμματος, της εκπαίδευσης, της δημόσιας διοίκησης, της επιχείρησης. Ως γενιά συνολικής ρήξης, γυρίσαμε στις επιμέρους ρήξεις. Και οι υπόλοιποι από απόσταση μοναχικοί με ατομικές και άλλες προσπάθειες.

 

Δεν έχω όμως καμιά αμφιβολία ότι αποτρέψαμε δυσμενέστερες εξελίξεις, ο καθένας στο χώρο του με τις δικές του αντιστάσεις. Όλους μαζί όμως και σήμερα μας ενώνουν οι ελπίδες και μια προσδοκία για ριζοσπαστικές εξελίξεις.

 

Γι’ αυτό που δεν πήρε συνέχεια μετά την αιματηρή καταστολή του Νοέμβρη γιατί στη γωνία μας περίμενε μετά τη χούντα του Παπαδόπουλου, η επόμενη χούντα του Διοικητή της Ε.Σ.Α., του Ιωαννίδη.

 

Χωρίς καμιά επιφύλαξη μπορούμε όλοι να ομολογήσουμε πώς 15 χρόνια μετά την μεταπολίτευση όλους μας τον καθένα στο χώρο του, μας περίμεναν πολλές φορές στη γωνία.

 

Αν μια φορά μας εκτιμούν οι ιδεολόγοι, χίλιες φορές μας αντιμάχονται οι συμφεροντολόγοι, σε κάθε χώρο. Γιατί είχαμε και έχουμε στρατηγική για την Ελλάδα στον δύσκολο δρόμο της ανεξαρτησίας, της δημοκρατίας, της ανάπτυξης, της κοινωνικής προκοπής και της δικαιοσύνης.

 

Τα πρόσωπα που βγήκαν στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες για ιδέες και χωρίς υπολογισμούς μπήκαν στην πολιτική χωρίς την αρχή της επετηρίδας, χωρίς τη λογική για να συνεχιστεί το τζάκι, η οικογενειακή παράδοση ή για να μπουν μετά την όποια κοινωνική επιτυχία και στην «καριέρα» της πολιτικής ή γιατί δήθεν γεννήθηκαν για την πολιτική, ή γιατί μπήκαν σε κάποια παρέα στελεχών κάποιου κόμματος που ως ασανσέρ ο ένας προωθεί τον άλλον για να προωθήσουν τις επιδιώξεις του αρχηγού της παρέας, ή με τις πλάτες των επιχειρηματικών κύκλων και άρα και ανάλογες δεσμεύσεις ή με τις μεθόδους της διαφήμισης από εκδοτικά και διαφημιστικά γραφεία που θα σας πείθουν για την αξία τους.

 

Είμαστε μάχιμοι, έχουμε γνώμη, είναι πολιτική η στάση μας και αταλάντευτη η κοινωνική μας πορεία. Το αν σήμερα εργαζόμενοι, επαγγελματίες, επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί, επιστήμονες, καλλιτέχνες πολιτικοί που πήραν μέρος ή συντέλεσαν στις εξεγέρσεις του ’73 στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πάτρα και τα Γιάννενα συμβάλλουν σε μια νέα πορεία της χώρας, στη δεκαετία που έρχεται θα κριθεί από μια πολιτική στάση αλλά και από άλλες συνθήκες . Πάντα περιμένουν στη γωνία συμβιβασμοί και συμβιβασμοί, αναμετρήσεις και αναμετρήσεις.

 

Πρώτα ήταν η συνολική ρήξη, μετά η αναδίπλωση, οι επιμέρους ρήξεις και τελευταία να προλάβουμε το χειρότερο. Κάπου διαφαίνονται νέοι ορίζοντες, Άλλωστε μπορούν να προπορευτούν οι γενιές της μεταπολίτευσης, της αλλαγής, του 2000.